Wychowanie i opieka – guwernantka / guwerner

(…) nie może istnieć swoboda bez przymusu ani przymus bez swobody, nie można stawiać alternatywy: albo przymus, albo swoboda. Sama swoboda nie ograniczana przymusem zamienia się w anarchię, przymus bez swobody w tresurę. Ani anarchia, ani tresura nie może być zaakceptowana w wychowaniu, w relacjach międzyludzkich.

Pod wychowaniem rozumiemy trzy rzeczy: 1. wychowanie umysłowe, 2. wychowanie fizyczne, tj. takie, jakie dają szkoły gimnastyczne i ćwiczenia wojskowe, 3. nauczanie politechniczne i technologiczne, które zaznajamia z podstawowymi zasadami wszelkich procesów wytwórczych i jednocześnie wdraża dzieci i młodzież do posługiwania się najprostszymi narzędziami wszelkiej wytwórczości.

Wychowanie jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te, które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego. Zmierza ono do wywołania i rozwinięcia w dziecku pewnej liczby stanów fizycznych, umysłowych i moralnych, jakich domagają się od niego i społeczeństwo polityczne jako całość i środowisko specjalne, do którego jest ono szczególnie przeznaczone.