Wychowanie do życia w rodzinie

Bez miłości nie ma wychowania – jest tresura.

Sprawą ważną, sprawą trudną, do której dobry ojciec przede wszystkim dołożyć musi starań, nie jest bynajmniej troska o przysporzenie dziecku przywar, które uczynią go bogatym, ani śmiesznostek, które zapewnią mu wzięcie u możnych. Tak robią wszyscy. Jeśli nie mają systemu, jak ja, to choćby drogą przykładów i lekcji. Rzecz najważniejsza to wpoić w dziecko właściwą miarę rzeczy, sztukę unikania hańby, złej reputacji i prawa. Są to rozdźwięki w harmonii społecznej, które trzeba dobrze umieścić, przygotować, zachować.

(…) nie może istnieć swoboda bez przymusu ani przymus bez swobody, nie można stawiać alternatywy: albo przymus, albo swoboda. Sama swoboda nie ograniczana przymusem zamienia się w anarchię, przymus bez swobody w tresurę. Ani anarchia, ani tresura nie może być zaakceptowana w wychowaniu, w relacjach międzyludzkich.